قارچها
ویژگی های عمومی قارچ ها
قارچ ها آوند ندارند
قارچ ها یوکاریوتی اند و پلاست ندارند
دیواره یاخته ها در قارچ ها اغلب از کیتین و سلولز ساخته شده اند
ریسه قارچها از رشته های نازکی تشکیل شده اند که به آنها هیف می گویند و مجموعه هیف ها را میسلیوم گویند
قارچ ها در هر محیطی که دارای دما، رطوبت و مواد غذایی مناسب باشد، یافت می شود.
قارچ ها را در زبان لاتین فونجی گویند.
شاخه‌ای از گیاه‌شناسی که راجع به قارچ ها بحث می‌کند، قارچ‌شناسی (میکولوژی) نام دارد. میکولوژی از واژه‌های Mykos به معنای قارچ و Logos به معنای شناخت مشتق شده است. به دانشمندی که قارچ ها را مطالعه می‌کند قارچ‌شناس یا میکولوژیست گفته می شود.
اشکال مختلف ریسه در قارچ ها
ریسه قارچ، نخی‌شکل و میکروسکوپی است و به آن هیف گفته می‌شود. هیف ها منشعب شده و شبکه‌ای به نام میسلیوم را تشکیل می‌دهند. دو نوع هیف در قارچ ها دیده می‌شود: هیف سینوسِتیک (بدون دیواره) و هیف سپتا‌دار(دیواره دار).
ریزومورف. Rhizomorph
ریسه هایی که به صورت رشته های ریشه مانند با دیواره ضخیم درآیند،
ریزومورف نامیده می شوند. این ساختار در بازیدیدمیست ها رواج دارد
ساختار یاخته‌ای قارچها
یاخته قارچ از نوع یوکاریوت است. هر یاخته متشکل از دیوارة یاخته‌ای، سیتوپلاسم و هسته می‌باشد. یاخته قارچ فاقد هر نوع پلاست می‌باشد. همچنین در سیتوپلاسم، گویچه‌ها و کیسه‌های کوچک غشایی وجود دارد که در ترشح آنزیمهای هضم‌کنند به بیرون از یاخته، نقش دارند.ریبوزوم ها فراوانند و از نوع یوکاریوتی (s80) می باشند.
ساختار دیواره‌های عرضی آسکومیست ها
در قارچ های آسکومیست دیواره عرضی دارای یک منفذ در قسمت میانی است. از طریق این منفذ، پیوستگی سیتوپلاسمی، از یاخته‌ای به یاختة مجاور، فراهم می‌شود و اندامک ها از میان این منفذ جابه‌جا می‌شوند. در دو طرف منفذ، دو جسم کروی به نام ورونین وجود دارد. ورونین ها، احتمالاً در باز و بسته کردن منافذ دخالت دارند . در برخی از آسکومیست ها، مثل مخمرها، دیواره عرضی مشبک است.
ساختار دیواره‌های عرضی در بازیدیومیست ها
دیواره عرضی در گروهی از بازیدیومیست ها، در قسمت میانی دارای یک منفذ است. در اطراف این منفذ، ساختار خاصی که خمره‌ای‌شکل است و توسط غشایی مشبک احاطه شده، وجود دارد. این نوع دیواره عرضی را دولیپور می‌گویند.به‌وسیلة این ساختار، تبادل مواد بین یاخته‌های مجاور کاملاً کنترل می‌شود. همه بازیدیومیست ها، به جز زنگ ها و سیاهک ها، دارای ساختار دولیپور هستند.
محدودیت های مطالعه هسته قارچ ها
مطالعه هسته‌ها و وقایع هسته‌ای در قارچ ها به چند دلیل زیر مشکل است
1. هسته قارچ ها بسیار کوچک هستند و قطری کمتر از 2 میکرومتر دارند.
2. کروماتین در بسیاری از گونه‌های قارچ ها، بسیار یکنواخت است و تمایز کمی را به‌صورت یوکروماتین و هتروکروماتین نشان می‌دهد.
3. در تعدادی از انواع بسیار مهم قارچ ها، نظیر مخمرها و نوروسپورا کروموزومها متراکم نشده و حتی در طی میتوز نیز قابل رؤیت نیستند.
4. در گونه‌هایی که کروموزوم ها در میتوز متراکم می‌شوند، اندازه آنها آنقدر کوچک است که به وضوح دیده نمی‌شوند یا به‌طور قابل اطمینانی نمی‌توان آنها را به وسیلة میکروسکوپ نوری شمرد. در نتیجه تعیین عدد کروموزومی در آنها امکان‌پذیر نیست و نمی‌دانیم اکثر قارچها چند کروموزوم دارند.
قارچ ها از نظر تغذیه به سه گروه زیر تقسیم می شوند:
الف) قارچ های انگل
ب) قارچ های لاشه خوار
ج) قارچ های گندروی
انواع تولید مثل قارچ ها عبارتند از:
تولید مثل غیر جنسی
الف) قطعه قطعه شدن
ب) تقسیم دو تایی
ج) جوانه زدن
د) تولید هاگ ( اسپورانژیوسپور،کونیدی،آرتروسپوروکلامیدوسپور)
تولید مثل جنسی
الف) ترکیب گامت های متحرک
( ایزوگامی، انیزوگامی و هتروگامی)
ب) تماس گامتانژها
ج) ترکیب گامتانژها
د) اسپرم زایی
ه) ترکیب هیف های رویشی
انواع ها گ
اسپورنژیوسپور = هاگهایی که درون اندامی به نام اسپورانژیوم تولید می شوند. هاگدان اغلب کیسه مانند است و روی هیفهای خاصی به نام اسپرانژیوفور به وجود می آیند. عمدتا در قارچهای بدون دیواره عرضی تولیدمی شوند
کونیدیوسپور = کونیدی ها هاگ های غیرمتحرک هستند و روی قسمتهای بیرونی هیفهای خاصی به نام کونیدیوفور به وجود می آیند. اغلب در قارچهای دارای دیواره عرضی تولید می شوند.
آرتوسپور = در برخی از قارچهای دارای دیواره عرضی هیف در محل بندها قطعه قطعه می شود و هر قطعه به طور جدا گانه رشد می کند.
کلامیدوسپور = هاگهایی هستند که در انتها یا در بین بندهای هیف به وجود می آیند. این هاگها بسیار مقاوم بوده و شرایط نامساعد محیط را تحمل می کنند.
تولیدمثل جنسی در قارچ ها به پنج روش انجام می‌شود
ترکیب گامت های متحرک، تماس گامتانژها، ترکیب گامتانژها، اسپرم‌زایی و ترکیب هیفهای رویشی.
ترکیب گامت های متحرک
در این روش برحسب اینکه شکل، اندازه و فعالیت گامت ها چگونه باشد، سه حالت وجود دارد:
الف) ایزوگامی. اگر هر دو گامت از نظر اندازه، شکل و فعالیت یکسان باشند، آنها را ایزوگامت و نوع ترکیب آنها را ایزوگامی می‌گویند.
ب) آنیزوگامی. هرگاه دو گامت از نظر شکل مشابه، ولی از نظر اندازه متفاوت باشند، آنها را آنیزوگامت و نوع ترکیب آنها را آنیزوگامی می‌گویند.
ج) هتروگامی. اگر یکی از گامت ها بزرگتر و غیرمتحرک باشد (گامت ماده) و گامت دیگر کوچکتر و متحرک باشد (گامت نر) و از نظر شکل نیز باهم تفاوت داشته باشند، آنها را هتروگامت و نوع ترکیب آنها را هتروگامی یا اووگامی گویند.
ترکیب هیف های رویشی
در این روش که به آن سوماتوگامی نیز گفته می‌شود، هیف ها از دو تیپ جنسی متفاوت هستند و برای تمایز آنها از علامت (+) و (-) استفاده می‌شود. هیف هایی را که یاخته‌های یک‌هسته‌ای دارند، هوموکاریون و بههیف هایی را که یاخته‌های دوهسته‌ای دارند، هیف های دی‌کاریونمی‌گویند.
ارتباط اکولوژیک قارچ ها و اهمیت اقتصادی و کاربردی آنها
استفاده مفید از قارچ ها:
1- استفاده غذایی
2- محصولات تخمیری
3- تهیه اسید سیتریک و آنتی بیوتیک
4- تهیه پنیر
ضررهای ناشی از قارچ ها:
1- قارچ های سمی
2- پوسیدگی چوب و الوار
سلسله قارچ ها
شاخه قارچ های کاذب
میکسومایکوتا
شاخه قارچ های حقیقی
ماستیگومایکوتینا
زیگومایکوتینا
آسکومایکوتینا
بازیدیومایکوتینا
دوترومایکوتینا
قارچهای کاذب: در مرحله رویشی مشابه جانوران می باشند(آمیبی شکل و تغذیه فاگوسیتوزی) و در مرحله زایشی مشابه قارچها می باشند(تولید هاگ)
ماستیگومایکوتینا: ریسه ساده تک سلولی و بدون دیواره عرضی. هاگهای متحرک تاژکدار تولید می کنند
زیگومایکوتینا: هیفها فاقد دیواره عرضی و حالت سنوستیک دارند هاگها غیرمتحرک
آسکومایکوتینا: هیف ها دارای دیواره عرضی(قارچهای عالی) هاگها درون کیسه هایی به نام آسک به وجود می آیند. آسکها درون پوششی به نام آسکوکارپ تولید می شوند
بازیدیومایکوتینا: تولیداجسام بارده بنام بازیدیوم و در هر بازیدیوم 4 بازیدیوسپور تولید می شود. دیواره عرضی وجود دارد. اغلب یاخته های هیف دوهسته ای هستند.
دوترومایکوتینا: عمدتا از قارچهای آسکومیست و بازدومیست هستند که وارد چرخه تولید مثل جنسی نمی شوند.
